Türkler Nelerden Korkar

Admin C.tesi Mayıs 17, 2008 11:43 pm

Nelerden korktuğumuz sorulsa, birçoğumuz cinlerin adını veririz kuşkusuz. Ama adını bile duymadığımız onlarca yaratık çağlar boyu Türkler'i korkudan tir tir titretmiş. Doğum sonrası depresyonu bile 'şarlatanlar'dan bilinmiş. Babaanneler geceleri cazı (cadı) olup torunlarını öldürmüş. Kuyulardan çıkan Şubat Karısı çocuklara, Kara Kura ise erkeklere musallat olmuş� Yani ne kötülük varsa kadınlardan mı bilinmiş?.. Yok, kötülüklerin bir babası var: Erlik.

Cinli film Musallat'ın yönetmeni Alper Mestçi "Türk insanı şeytan, vampir ya da kurt adamdan korkmaz. Bir vampir gece yarısı Taksim'de yalnız dolaşmaya kalksa çok pis dayak yer" demişti. Bu yılbaşı bir kez daha kanıtlandığı üzere "Taksim korkusu" konusunda Mestçi haklıydı; bizi korkutsa korkutsa ancak bir "üç harfli", yani cin korkutabilirdi. Peki ?slamiyet cinleri korku dağarcığımıza çekmeden önce acaba nelerden korkuyorduk? Türkler'i tarih boyunca en çok neler titretmiş diye araştırırken karşımıza Yrd. Doç. Dr. Muharrem Kaya'nın Bağlam Yayınları'ndan 2007'de çıkan "Mitolojiden Efsaneye Türk Mitolojisinin Türkiye'deki Efsanelerde ?zleri" kitabı çıktı. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi'nde halk edebiyatı ve halk bilimi dersleri veren Kaya, ?slamiyet öncesinden bugüne kadar getirdiğimiz, Anadolu'da hÃ¢lÃ¢ batıl inanış olarak sıkça rastlanan, uykuları bölen korkularımızı deşmiş. 410 kaynak kitaptan faydalanılarak yazılan eser tam bir arşiv niteliğinde.

Depresyon mu? Al Karısı mı?
Kitapta geniş yer verilen korku karakterlerinden biri Al Karısı. Lohusa kadını ve bebeği öldürüp ciğerlerini suda yıkayıp yediğine inanılan bu kötü ruh, doğum sonrası depresyonunu açıklayamayan eski insanların hayal güçlerinden doğmuş gibi görünüyor. Albastı olarak da anılan Al Karısı kara ve sarı olmak üzere ikiye ayrılıyor. Hoppa ve şarlatan diye de adlandırılan sarı albastılar hoca, baksı ve şaman gibi alim insanların dualarıyla insanlardan uzaklaştırılabiliyor. Kara albastılar ise ancak kendilerini görebilen askerlerden, demircilerden ve tüfek sesinden korkuyor. Al Karısı'nın evde kalmış kızlardan türediğine inanılıyor ve boğmasın diye lohusa yalnız bırakılmıyor. Al basmasın diye Hakkari'de yorgana iğne batırılıyor, lohusa yatağı yanına süpürge konuyor. Iğdır, Ağrı, Van, Hakkari, Muş ve Malatya çevresinde Al Karısı'nın ağıl, samanlık, su kenarları ve ıssız yerlerde bulunduğuna ve destursuz buralara girilmemesi gerektiğine inanılıyor. Manisa'da kapının ağzına kazma kürek konması, bir şişin üzerine elma, portakal, üzerlik otu, çörek otu ve mavi boncuk, kırmızı kurdeleyle bağlanıp lohusanın başına asılması birer korunma yöntemi. Çukurova'da ise lohusanın yatağının altına soğan, ayna, tarak, ekmek, bıçak koyup yüzünü kırmızı bir örtüyle kapatıp yatağına iğne takılıyor; etrafındaki su kaplarının ağzı da kapanıyor. Zira Al Karısı'nın kuş şeklinde gelip suya boncuk atacağına, o sırada çocuğun öleceğine inanılıyor.

Çocukları öldüren babaanneymiş!
Türk korku karakterlerinde dişi yaratıkların başı çektiği gözleniyor. Örneğin yeni doğan çocuklara musallat olan kötü ruhların, örümcek kılığına girebilen babaanne veya hala olduklarına dair anlatılar var. Örneğin bir doğu Karadeniz hikÃ¢yesinde olduğu gibiDört çocuğu da bilinmeyen bir sebepten ölen adam beşinci çocuğunun başından ayrılmaz. Bir gece bacadan aşağı inen bir yaratığın bebeğin yanına gittiğini görür. Adam yaratığı döver, kolunu bacağını kırar ama yaratık kaçmayı başarır. Adam sabahleyin yatağından kalkamayan annesini uyandırmaya çalışır. Yaşlı kadın oğluna gece evire çevire kendisini dövdüğünü söyler. Adam bebeklerini öldürenin kendi annesi olduğunu anlar.
Urfa'da yaygın olan Şubat Karısı efsanesinde ise her yılın şubat ayında evlerin bahçesindeki kuyulardan çıkan kötü bir cadının çocukları bir yakınının sesiyle kuyuya çağırdığı, sonra da onu kuyuya çekip boğduğu anlatılıyor. Doğu Karadeniz'de anlatılan Mayısa da dişi; alevden saçları olan bir yaratık. Issız yerlerde yaşıyor, yaylalarda insan kılığında yağ satıyor. Ondan alınan yağ yedi dere geçince insan pisliğine dönüşüyor. Akçaabat'ta da tarladaki ürünlerin bereketini çalan, beşikteki bebeklerin canını alan Kırım Cazı (cadısı) diye isimlendirilmiş kötü ruhlu kadınlardan söz ediliyor.
Kara Kura denen bir diğer yaratıksa kedi büyüklüğünde bir keçiye benziyor, boğmak için geceleri erkeklerin üzerine çullanıyor.

Neden eşikte durulmaz?
Eski Türkler yeraltını kötülüğün başlangıcı olarak görüyordu. Erlik, eski Türk inanışlarında yeraltındaki ruhların başı kabul edilirdi. Kendisine kurban verilmezse insanların canını alıp yeraltına indirip hizmetçi olarak kullandığına inanılırdı. Bazen de insanlara kötülük yapsınlar diye yeryüzüne gönderirdi. Erlik atletik yapılı, yaşlı, kara gözlü, dizlerine kadar uzamış ikiye ayrık sakallı, köpeğin azı dişi gibi bıyıklı, tokmak çeneli, ağaç kökleri gibi boynuzlu ve kıvırcık saçlı tasvir edilirdi. Yeraltında kara çamurdan yapılmış bir sarayda yaşadığı düşünülürdü. Sarayı insanların gözyaşlarından oluşmuş dokuz nehrin birleştiği yerdeydi. Nehrin üzerinde at kılından bir köprü bulunurdu; yeraltından kaçmaya çalışan canlar köprüden geçerken Erlik köprüye basar ve onları suya düşürür, su da onları Erlik'in kucağına teslim ederdi. Akşamüzerleri akciğer kanı içen Erlik kel öküze binerdi. Demir başlı yedi oğlu vardı. Oğulları kapı eşiklerinde dururdu. O nedenle günümüzde hÃ¢lÃ¢ eşiğe basmak pek çok yörede iyi olarak görülmez.

Ve karabasanlar
Türk korku karakterleri arasında 'karabasanlar' çok popüler. Örneğin Kamos, Harput çevresinde faaliyet gösteren kötü bir ruh. Onun yalnız başına uyuyanlara ağırlığıyla çöktüğüne, insanları çarpıp öldürdüğüne inanılıyor. Cüce veya kara kedi gibi gözüküyor. Kamos'un bastığı kişi kanının çekildiğini sanıyor. Kamos'un börkünü (şapkasını) kapanların elinde börk kadar altın kaldığına inanılıyor. Sivas'ta da simsiyah bir gölgeye benzeyen, insanı göğsüne bastırarak nefessiz bırakan Enkebir'den ve Hıbilik'ten söz ediliyor. Hıbilik'in kendisini yakalayana altın verdiğine dair anlatılar da mevcut. Hayvan görünümlü veya yarı hayvan, yarı insan şeklindeki yaratıklar da Anadolu'nun korku dağarcığında önemli bir yere sahip. Tekirdağ'da derlenen iki efsanede zincirli manda ve zincirli inek şeklindeki şeytanların gece önüne çıkan insanları kaçırdıkları anlatılıyor. Trabzon'da derlenen bir efsanedeyse Kara Koncolos adlı yarı hayvan, yarı insan, kıllı vahşi bir yaratıktan bahsediliyor. Kapos veya Kepoz adıyla bilinen ve Elazığ'da anlatılan bir başka efsanevi yaratıksa çeşitli hayvan kılıklarına girip insanları korkutuyor; bir insanın kılığına da girip o kişinin yakınlarını kandırıp öldürebiliyor.
Hayvanlar arasında da yılan önemli bir korku unsuru. Sivas'ın Şarkışla ilçesi Gücük köyünde derlenen ev yılanı efsanesinde evin gelininin evde yaşayan kara yılanı öldürmesi üzerine yaşananlar anlatılıyor. Yılan öldürüldüğü zaman kendisini öldürenin resmi gözünde kalırmış. Yılanın eşi böylelikle onu kimin öldürdüğünü öğrenirmiş. Gelin o gece öldürdüğü yılanın eşi tarafından ısırılıp zehirlenir ve ölür. Şarkışla'da yılanların eşiyle birlikte öldürülmesi gerektiğine inanılır. Eğer teki öldürülürse gözüne un sürülmelidir, böylelikle eşi öldürülen yılanın un çalarken yani hırsızlık sonucu öldürüldüğüne inandırılır ve kimseyi zehirlemeden evi terk eder.